Hầu hết tên các đảo trên vịnh Hạ Long đều có từ lâu đời, có đảo do danh nhật đặt tên, có đảo do ngư dân gọi lâu năm mà thành tên gọi luôn. Nhiều tên đảo lại gắn liền với những câu chuyện lịch sử. Nói không ngoa khi nói rằng tìm hiểu tên các đảo trên vịnh Hạ Long cũng là tìm hiểu về các giá trị văn hóa, lịch sử của vịnh Hạ Long.
Nhà nghiên cứu văn hóa Tống Khắc Hài cho rằng công việc tìm hiểu tên hỏi đào là một công việc vô cùng thú vị và mang nhiều ý nghĩa. Từ hàng ngàn năm trước vịnh Hạ Long đã là nơi cư trú của con người, vì thế các tên gọi, địa danh cũng xuất hiện từ thời xa xưa rất lâu rồi. Theo nhà nghiên cứu thì tên gọi các đảo trên vịnh Hạ Long có ba đặc điểm chính đó là nếu không bắt nguồn từ ý nghĩa văn hóa, lịch sử thì sẽ liên quan đến đời sống thường nhật, điều kiện tự nhiên hoặc bắt nguồn từ các danh từ thuần Việt.
Các địa danh đảo thể hiện rõ đặc trưng vùng miền của khu vực Hạ Long và Quảng Ninh. Nếu như ở Nam nộ có cù lao, vàm, rạch thì vịnh Hạ Long có áng , có cái, có cồn, có cặp như Áng Cây Vông, Cồn Bè, Cặp Bè, Áng Dù. Những từ cổ như Cái Cổng Bà, Cái Tráp, Cái Lim…Ngoài ra các đảo trên vịnh Hạ Long còn được đặt tên theo nghĩa tượng hình như hòn Yên Ngựa, hòn Con Cóc, Hòn Gà Chọi, Hòn Đỉnh Lư Hương…
Có những đảo đặt tên theo đặc trưng sinh thái trên đảo, đặt tên theo tên các loại thực vật có trên đảo như Hòn Cây Táo, Hòn Cây Vông, Hòn Cây Khế, Hòn Hạt Đậu…Chiếm số lượng ít hơn là các đảo mang ý nghĩa văn hóa, lịch sử như Đảo Đầu Gỗ gắn với sự kiện lịch sử Trần Hưng Đạo cho quân giấu cọc gỗ để chuẩn bị cắm trên sông Bạch Đằng chống quân xâm lược năm 1288. Hoặc Đảo Ti Tốp gắn liền với câu chuyện chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tên cho đảo theo tên của anh hùng vũ trụ Liên Xô.
Nét đặc sắc của vịnh Hạ Long một phần cũng là do tên gọi của các đảo vô cùng độc đáo. Trong tổng thể các giá trị về mặt văn hóa của vịnh Hạ Long thì đây có thể coi là loại hình văn hóa phi vật thể. Hiện nay còn nhiều đảo trên vịnh Hạ Long chưa có tên hoặc có rồi nhưng chưa rõ nguồn gốc tên gọi như Hòn Vông Viêng, Hòn Nét…hấp dẫn các nhà khoa học và khách du lịch tìm hiểu, khám phá. Tiếc là đến thời điểm hiện tại chưa có công trình nghiên cứu nào toàn diện và đầy đủ về tên gọi các đảo của vịnh Hạ Long.
