Tới Sapa – Lào Cai, khách du lịch, đặc biệt là những người sành rượu sẽ không thể bỏ qua một sản phẩm độc đáo của người Dao Đỏ nơi đây, đó là món rượu Sán Lùng.
Đã từ lâu, rượu Sán Lùng đã khiến cho biết bao người phải ngất ngây, quyến luyến mỗi lần đến thăm đồng bào người Dao. Người ta thường nói, Sán Lùng là mỹ tửu do đất trời ban tặng, uống một giọt lại muốn uống thêm giọt nữa. Những giọt rượu ủ ngon không chỉ mang ý nghĩ về ẩm thực mà nó còn có ý nghĩa tâm linh, văn hóa của người dân tộc nơi đây.
Thứ rượu đặc sản này xuất phát từ bản San Lùng – Bản Xẻo – Bát Xát, cùng với rượu ngô Bắc Hà và rượu Táo Mèo tạo thành ba danh tửu lừng danh nơi vùng cao. Loại rượu thơm ngon này gắn liền với truyền thuyết của người dân tộc và được các già làng truyền đi truyền lại qua bao đời con cháu.
Rượu Sán Lùng được chế biến rất cẩn trọng và công phu. Từ hạt thóc chọn giữa nương mang chưng ủ cùng với thảo dược. Thóc phải mẩy và được hái khi vào sữa, có độ dẻo khô. Sau đó, thóc được sàng sẩy thật sạch, rồi để nguyên vỏ cho vào chõ đồ chín bung ra trắng xóa và múc ra mẹt cho nguội.
Để tạo nên hương thơm đặc trưng, quyến rũ cho hũ rượu, người Dao phải dùng men nấu rượu đặc biệt. Men nấu này là men lá, được làm từ gạo nếp thơm nghiền nhỏ trộn cùng với 15 loại lá cây rừng khác nhau, có vị chống lạnh trừ cảm. có vị lại giảm đau nhức khớp, có vị lại làm giảm đau đầu,…Sau 2 đêm ủ, ta cho mẹt thóc vào trong thùng chứa ủ tiếp tục, mùa đông thì 5-6 ngày, còn mùa hè thì chỉ cần 4 ngày là được rồi.
Ủ xong, người dân nơi đây sẽ cho nồi vào chưng cách thủy hai lần, lần một là khử tạp chất, lọc lấy cốt; lần hai là làm lạnh bằng lá thơm cùng với nước suốt Pò Sèn, tác dụng giúp rượu thơm, êm và vị ngon. Tuy nhiên, trong quá trình chưng cất rượu, lửa đun phải đều, tránh cho rượu bị khê, ám mùi không ngon. Một trong những điều quan trọng cần nhớ nữa là phần nước đặt trên nắp nồi phải luôn lạnh, nên cần một người túc trực thay phiên nhau trong bếp.
Rượu Sán Lùng sau khi chưng cất xong sẽ có vị đậm đà, hương thơm lan tỏa, mang đến sự mê mê tới từng chân tơ kẽ tóc cho người thưởng thức. Mới một giọt đã mềm môi, khiến ta muốn uống thêm giọt nữa. Nếu uống rượu San Lùng buổi sáng, sẽ như tiếp thêm sức mạnh, giúp người dân làm lụng cả ngày không hề mệt mỏi, còn buổi tối thì sẽ như sợi dây ràng buộc tình cảm, khiến trong lòng mỗi người tào dâng lời hay ý đẹp mà bình thường không thể nói lên lời.
Du khách tới thăm bản San Lùng có thể được chứng kiến tận mắt công đoạn chưng cất rượu truyền thông nơi đây. Và để tạo nên nét riêng trong hương vị, cũng như sức hấp dẫn huyền bí nơi đây, mà men lá được người Dao giữ như bảo bối gia truyền, được gia chủ truyền từ đời này sang đời khác. Từ đó có thể thấy, nếu đến du lịch Sapa, quả thật là không trọn vẹn nếu bạn không đến thăm ngôi làng truyền thống này và mang về những chai rượu nguyên chất thơm lừng hương núi rừng về làm quà cho người thân và bạn bè.
