Mèn mén không chỉ là đặc sản mà nó còn biểu tượng cho nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của đồng bào H’Mông tại Sapa. Với những ai đã từng đặt chân lên đất Tây Bắc mà chưa một lần được nếm thử hương vị mèn mén thì chưa thể hưởng trọn được tinh hoa tinh túy của núi rừng nơi đây.
Nhai miếng mèn mén nho nhỏ trong miệng, từ từ thưởng thức, hoặc có thể uống với chút nước canh, bạn sẽ thấy vị bùi bùi trong miệng, càng nhai càng thấy ngon, ngọt và mang đặc trưng mùi vị tự nhiên của núi rừng nơi vùng cao. Mùa đông, mèn mén thường được người dân đồng bào H’Mông ăn kèm cùng với ớt phơi khô có tác dụng để làm nóng người và xua tan đi cái giá lạnh “cắt da cắt thịt” của vùng miền núi Tây Bắc.
Làm mèn mén khá cầu kì, ban đầu từ công đoạn chọn ngô cho đến đồ chín đều mất rất nhiều công sức. Hạt ngô tẻ một trong những giống ngô trồng ở địa phương, sau khi được thu hoạch bóc vỏ và tách hạt ra khỏi lõi, sẽ được mang đi xay thành bột cũng như tách bỏ bớt lớp vỏ mẩy bên ngoài. Dụng cụ để xay ngô thường là cối đá hai thớt nặng chồng lên nhau. Sau khi đạt được lượng bột ngô như ý muốn, người làm sẽ mang trộn bột ngô cùng với chút nước rồi đảo đều để bột tơi ra, sau đó cho vào chõ cùng với chút nước đồ lên. Tuy nhiên công đoạn đồ bột ngô này phải tiến hành trên hai lần trên chõ gỗ thì mới thành món mèn mén ngậy, bùi thơm ngon được.
Đồ lần đầu là để tẩm ướt đều bột ngô, làm cho bột tơi và không bị dính vào với nhau. Bởi thế nên thời gian đồ lần đầu yêu cầu người làm phải biết tính toán độ dài ngắn cho thích hợp với từng loại ngô. Nếu là bột ngô già thì cần thời gian đồ lâu hơn, còn nếu bột ngô non thì chỉ cần nước sôi, bốc hơi nghi ngút lên miệng chõ là đã có thể bắc ra được rồi. Lần đồ thứ hai cũng sẽ được thực hiện ngay sau khi nước sôi và giữ lửa vừa đủ đun để mèn mén chín đều, chín kĩ và có vị thơm lan toả, rất đậm đà.
Làm mèn mén rất dễ nhưng để làm ngon, bùi thơm thì không dễ một chút nào. Những người có kinh nghiệm thường không vội vàng đồ mà phải dựa vào độ lửa cháy to hay nhỏ để có thể cho ra mẻ mèn mén ngon nhất. Hơn nữa, một trong những gia vị không thể thiếu trong quá trình thưởng thức, giúp tăng hương vị cho món ăn đó là tương ớt, rau thơm và đậu xị. Cả ba thứ khi ăn cùng mèn mén, chậm rãi nhai kỹ thưởng thức, bạn mới sẽ cảm thấy hết được hương vị thơm ngon, ngọt, ngậy bùi của món ăn. Bên cạnh đó, khi ăn mèn mén bao giờ cũng kèm thêm một bát canh như canh su su, canh bí đỏ,…cho dễ ăn, dễ nuốt hơn.
Người H’Mông còn quan niệm rằng, người con gái bản làng ngoài việc biết thêu thùa, thương chồng thương con, chăm lo hiếu thảo với bố mẹ chồng còn phải biết chế biến món Mèn mén. Từ đó có thể thấy rằng, mèn mén không chỉ là món ăn đặc sản mà nó còn biểu tượng cho nét văn hóa ẩm thực vùng Tây Bắc nói chung và thể hiện quan niệm sống của người H’ Mông nói riêng.
